It’s a small world
[Geschreven door Janna Bathoorn ]
Deze serie is vrij toevallig ontstaan maar uitgegroeid tot een een langlopend kijkproject. De foto’s zijn op het eerste gezicht niet typisch Janna, en bij aanvang was de werkwijze dat ook niet. Maar het resultaat is wel heel eigen geworden omdat het mijn mijn fascinatie voor onze leefomgeving toont en een inkijkje geeft in mijn manier van kijken naar mensen. Het maakproces was leerzaam, en mensen die de foto’s bekeken op de expositie keken lang en goed en verwonderden zich.
Tijdens een ietwat langweilige Hamburgse boottocht met Jan Alwin en een groepje Duitse fotovrienden had ik een gloednieuw cameraatje bij me waarvan het menu een arsenaal aan overbodige lenseffecten, functies en retro filters prijs gaf. Die mogelijkheden ben ik gaan uitproberen in de veronderstelling er daarna nooit weer gebruik van te zullen maken. Ik had de tijd, de fotovrienden waren druk doende met hun eigen camera’s en fascinaties.
Een effect, het diorama-effect, gaf echter meteen een onverwacht interessant resultaat, perfect passend bij de omgeving van fris opgeschilderde oude schepen met kleurige vlaggen in de masten, drommen volk in zomeroutfits en kraampjes op de kades en stranden en het prachtige weer. De zon en het middaguur maakten alle kleuren verzadigd en fel, ook zonder zonnebril of filter was Hamburg al een ansichtkaart- of Instagramplaatje.
Het diorama-effect verdiepte deze knallende kleuren, maar wat het ook deed was het versterken van het gevoel van afstand tot de mensen die op de kades liepen, op het strand lagen, of in de tuinen en parken liepen. De wereld aan land leek verder weg, en niet dezelfde als die ik zag vanaf de boot waarop ik me bevond. Nu is mijn rol bij evenementen al gauw die van de ‘aanschouwer’ en niet die van deelnemer, maar de beelden die ik nu maakte gaven me helemaal het gevoel naar iets heel vreemds te kijken, de wereld leek wel een groot decor, en de mensen toneelspelers.
Niet alle foto’s die ik die middag maakte gaven dit vreemde perspectief en de rare focus, de rest van de middag ben ik bezig geweest met proberen erachter komen waarin ‘m dat zat.
De nieuwe kleine camera werd mijn metgezel op uitjes en reisjes, de dioramafunctie standaard aan. Ik merkte dat het kijken door deze camera, die zo anders is dan mijn serieuze werkcamera, mij anders liet kijken naar plekken en mensen. De uitjes werden een zoektocht vanuit de techniek naar plekken en situaties die geschikt zouden zijn om te dioramaseren. Als ik zo’n plek gevonden en het beste standpunt ingenomen had dan begon het wachten op het gebeuren van de juiste dingen en kijken op welke plaats in beeld iets zou moeten gebeuren. Soms gebeurde er niks, of was ik ondanks mijn gevoel voor timing net te laat, maar ook die afwezigheid van een interessante situatie heeft beelden opgeleverd die in de serie pasten of hoorden. En soms gebeurde het onvoorstelbare en begon ik na te denken over een expositie.
De serie is gedurende anderhalf jaar ontstaan en omvat foto’s gemaakt op verschillende plekken in vijf Europese landen. Tijdens expositie ervan waren de reacties en onderlinge gesprekken van bezoekers vermakelijk. Bezoekers waren er van overtuigd dat sommige foto’s nep waren (‘dit is een modelspoorbaan, dat zie je zo’), en andere beelden zeker weten echt, (‘kijk maar naar die auto, die heeft een uitlaat’). Ook werd er gegokt en geraden in welk land de foto’s gemaakt waren. Op een enkel talent na (een oud-leraar aardrijkskunde van een middelbare school..) bleek dit best lastig.
De serietitel It’s a small world verwijst naar twee kijk-ervaringen uit mijn kindertijd die ik me herinnerde tijdens het werken aan deze serie.
Ten eerste het gevoel dat ik als kind vaak had dat we eigenlijk allemaal in een soort terrarium of onder een stolp leefden in een nog grotere wereld, ter vermaak van ‘grotere anderen’, of als een soort experiment van hen. (Voor wie dat raar vindt; ik ben opgegroeid in de jaren dat aquariums ongekend populair waren en Jim Hensons poppenserie De Freggels op televisie werd uitgezonden.) Tijdens het bekijken en selecteren van de foto’s kwam dat gevoel van onderdeel zijn van iets heel anders weer naar boven, alleen hing ik nu als de ‘grote ander’ boven de miniatuurwereld. De foto’s die de selectie gehaald hebben lijken haast een zorgvuldig vormgegeven miniatuurwereld met poppetjes weer te geven, of een soort filmset te zijn waarin spelers en figuranten bezig zijn.
Daarnaast heb je het bekende vrolijke liedje It’s a small world (behorende bij een Disneyworld attractie) waarmee Walt Disney wilde vertellen dat mensen uit verschillende landen wel een beetje anders zijn, maar ook erg op elkaar lijken en hetzelfde leuk vinden om te doen (zingen, dansen, varen, vliegen, dieren houden..) Doordat de plekken op de foto’s allemaal ‘prettige’ plekken zijn, die je lastig kunt lokaliseren, en de mensen allemaal recreëren op ongeveer dezelfde wijze (wandelen, het water opzoeken, rondkijken) heeft de serie een vergelijkbare boodschap. We reizen, voegen ons in op een andere plek, en verschillen dan helemaal niet zo veel van de mensen die er wonen, en het is ook allemaal best fijn toeven hier in Europa.
De serie bestaat uit tientallen vrij klein afgedrukte foto’s. Hierdoor duikt de kijker met z’n neus op de plaatjes gedrukt in de wereldjes, maar ik heb de wens een aantal beelden groot af te drukken waarop je meer details kunt bekijken en tegelijkertijd letterlijk meer afstand kunt nemen.
Dat botst alleen een beetje met het liedje, .. It’s a small world, afterall..